Edukacja domowa a spełnianie obowiązku szkolnego w Polsce

Obowiązek nauki rozpoczyna się z początkiem roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 7 lat, oraz trwa do ukończenia szkoły podstawowej, nie dłużej jednak niż do ukończenia 18. roku życia. Obowiązek szkolny dziecko spełnia przez uczęszczanie do szkoły podstawowej publicznej albo niepublicznej. Za dopełnienie czynności związanych z realizacją przez dziecko obowiązku odpowiadają jego rodzice, zaś kontrola realizacji obowiązku szkolnego spoczywa na dyrektorach obwodowych publicznych szkół podstawowych. To rodzic tym samym dokonuje wyboru szkoły publicznej lub niepublicznej, w obwodzie zamieszkania dziecka lub poza obwodem i o podjętej decyzji informuje dyrektora szkoły obwodowej, który właściwy jest ze względu na miejsce zamieszkania dziecka.

Spełnianie obowiązku szkolnego poza szkołą tzw. „edukacja domowa”

Realizacja obowiązku szkolnego jest możliwa również w trybie edukacji domowej (poza szkołą). Przepisy regulujące możliwość skorzystania przez ucznia z edukacji domowej zostały zawarte w ustawie z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo Oświatowe (dalej: „pr. ośw.”).

Jak zatem przejść na edukację domową? Zgodnie z brzmieniem art. 37 pr. ośw. dyrektor placówki publicznej lub niepublicznej może zezwolić w drodze decyzji na spełnianie przez dziecko obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego poza przedszkolem oraz obowiązku szkolnego poza szkołą. Warunkiem koniecznym uzyskania zezwolenia, jest złożenie przez rodziców dziecka wniosku do dyrektora szkoły w której dziecko zostało przyjęte. Na podstawie art. 37 ust. 2 pkt. 2 pr. ośw., rodzice dziecka muszą dołączyć do wniosku następujące dokumenty:

1. oświadczenie rodziców o zapewnieniu dziecku warunków umożliwiających realizację podstawy programowej obowiązującej na danym etapie edukacyjnym;
2. zobowiązanie rodziców do przystępowania w każdym roku szkolnym przez dziecko spełniające obowiązek szkolny lub obowiązek nauki do rocznych egzaminów klasyfikacyjnych.

Zasady klasyfikacji i promowania uczniów edukacji domowej

Kwestie dotyczące  klasyfikacji uczniów w tzw. “edukacji domowej” reguluje art. 37 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe  i ustawa z dnia 7 września 1981 r. o systemie oświaty w zakresie dotyczącym oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów szkół.

Zgodnie z art. 37  ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe uczeń spełniający obowiązek szkolny lub obowiązek nauki poza szkołą uzyskuje roczne oceny klasyfikacyjne na podstawie rocznych egzaminów klasyfikacyjnych z zakresu części podstawy programowej obowiązującej na danym etapie edukacyjnym, uzgodnionej na dany rok szkolny z dyrektorem szkoły. Egzaminy klasyfikacyjne w edukacji domowej są przeprowadzane przez szkołę, której dyrektor zezwolił na spełnianie obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki poza szkołą. Uczniowi takiemu nie ustala się oceny z zachowania. Egzamin klasyfikacyjny przeprowadza się odpowiednio zgodnie z art. 44l lub art. 44wa ustawy o systemie oświaty i przepisami wydanymi na podstawie art. 44zb ustawy o systemie oświaty.

Egzamin klasyfikacyjny przeprowadza specjalnie powołana przez dyrektora szkoły komisja. W skład komisji jako przewodniczący wchodzi dyrektor szkoły oraz nauczyciele zajęć edukacyjnych określonych w szkolnym planie nauczania dla odpowiedniej klasy. Rodzice ucznia korzystającego z edukacji domowej mogą być obecni podczas egzaminu klasyfikacyjnego w charakterze obserwatorów. Z przeprowadzonego egzaminu klasyfikacyjnego sporządza się protokół, który stanowi załącznik do arkusza ocen ucznia. Ocena z egzaminu klasyfikacyjnego jest co do zasady ostateczna. Uczeń objęty edukacją domową podlega ogólnym zasadom promowania na wyższy etap edukacji, otrzymuje świadectwa szkolne, a także ma obowiązek przystąpić do egzaminu ósmoklasisty.

Uczeń spełniający obowiązek szkolny lub obowiązek nauki poza szkołą, a także rodzic takiego ucznia, może korzystać ze wsparcia szkoły obejmującego m.in prawo uczestniczenia w szkole w zajęciach dodatkowych z języka obecnego nowożytnego innego niż język obcy nowożytny nauczany w ramach obowiązkowych zajęć edukacyjnych czy zajęć rewalidacyjnych dla uczniów niepełnosprawnych. Ponadto szkoła powinna zapewnić dostęp do podręczników, materiałów edukacyjnych i materiałów ćwiczeniowych, pomocy dydaktycznych służących realizacji podstawy programowej znajdujących się w zasobach szkoły oraz umożliwić uczniowi i jego rodzicowi udział w konsultacjach umożliwiających przygotowanie do rocznych egzaminów klasyfikacyjnych.

To rodzice ucznia, które spełnia obowiązek nauki poza szkołą, ponoszą odpowiedzialność za realizację podstawy programowej swojego dziecka, a ponadto składają oświadczenie o zapewnieniu warunków umożliwiających realizację podstawy programowej obowiązującej na danym etapie edukacyjnym. Zarówno szkoła jak również dyrektor szkoły nie ma prawa, jak również obowiązku weryfikacji realizacji przez dziecko podstawy programowej.  Jedyną formę weryfikacji w tym zakresie jest obowiązek przystępowania przez ucznia do rocznych egzaminów klasyfikacyjnych, które sprawdzają realizację podstawy programowej przez ucznia na danym etapie kształcenia.

Świadectwo szkolne ucznia w edukacji domowej

Dziecko uczące się w “edukacji domowej” otrzymuje na koniec każdego roku szkolnego świadectwo szkolne szkoły. Świadectwo to jest tożsame z świadectwem ukończenia szkoły w trybie stacjonarnym. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 sierpnia 2019 r. w sprawie świadectw, dyplomów państwowych i innych druków nie przewiduje odrębnego wzoru świadectwa dla ucznia realizującego obowiązek szkolny poza szkołą.

Wskazać należy jednak, iż uczeń w edukacji domowej nie otrzymuje ocen z plastyki, muzyki, techniki i wychowania fizycznego oraz dodatkowych zajęć edukacyjnych (§  15 Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 22 lutego 2019 r. w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych), tym samym na świadectwie ukończenia danej klasy nie będzie ocen z tych zajęć.

Cofnięcie zezwolenia na edukację domową

Możliwość cofnięcia zezwolenia na spełnianie obowiązku szkolnego poza szkołą została przewidziana w art. 37 ust. 8 pr. ośw. Forma cofnięcia zezwolenia przybiera formę decyzji administracyjnej, która może zostać wydana w trzech przypadkach tj.:

1. przez dyrektora szkoły na wniosek rodziców;
2. przez dyrektora szkoły w przypadku nieusprawiedliwionego nieprzystąpienia przez dziecko do rocznego egzaminu klasyfikacyjnego lub niezdanie go;
3. przez organ administracji publicznej w przypadku wydania zezwolenia z naruszeniem prawa – przykładem takiego zezwolenia może być wniosek który został złożony przez podmioty, którym nie przysługuje pełna władza rodzicielska nad uczniem.

Rodzice, którzy mimo ostatecznego cofnięcia zezwolenia kontynuują „edukację domową”, naruszają obowiązek zapewnienia uczestnictwa dziecka w zajęciach szkolnych i podlegają odpowiedzialności w ramach postępowania egzekucyjnego w administracji.

Podsumowanie

Forma realizacji obowiązku szkolnego poza w szkołą w trybie edukacji domowej z roku na rok zyskuje na popularności. Zdalne nauczanie niesie za sobą wiele korzyści, umożliwiając uczniom pogłębianie wiedzy i umiejętności bez wychodzenia z domu. Taka forma nauczania jest również korzystna dla samych nauczycieli, którzy zostają wyposażeni w szereg narzędzi interaktywnych umożliwiających przekazywanie wiedzy na różne sposoby i metody, które niewątpliwie mogą pozytywnie wpłynąć na zaangażowanie ucznia podczas lekcji. Należy również zwrócić uwagę, iż edukacja domowa jest bezpłatna dla każdego ucznia, z uwagi na jej finansowanie z subwencji oświatowej.