Edukacja dzieci z niepełnosprawnościami

Jednym z najważniejszych zadań, jakie postawiono systemowi oświaty jest zapewnienie wszystkim uczniom odpowiedniej jakości kształcenia, wyrównywanie szans edukacyjnych oraz umiejętne włączenie uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi do systemu, tak aby mogły odbywać efektywną i dostosowaną do swoich możliwości naukę. W dzisiejszym wpisie przyjrzymy się, jak wygląda edukacja dzieci z niepełnosprawnościami w ramach tzw. kształcenia specjalnego.

Czym jest kształcenie specjalne?

Zgodnie z art. 127 ust. 1 ustawy Prawo oświatowe: „Kształceniem specjalnym obejmuje się dzieci i młodzież niepełnosprawne, niedostosowane społecznie i zagrożone niedostosowaniem społecznym, wymagające stosowania specjalnej organizacji nauki i metod pracy. Kształcenie to może być prowadzone w formie nauki odpowiednio w przedszkolach i szkołach ogólnodostępnych, przedszkolach, oddziałach przedszkolnych w szkołach podstawowych i szkołach lub oddziałach integracyjnych, przedszkolach i szkołach lub oddziałach specjalnych, innych formach wychowania przedszkolnego i ośrodkach, o których mowa w art. 2 pkt 7”, którymi są przykładowo specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze. Pojęcie kształcenia specjalnego obejmuje:

• specjalnie dostosowany proces nauczania, wychowania i opieki,
• wszelkie formy umożliwiania uczniom na stałe lub czasowo niepełnosprawnym realizowania zindywidualizowanego kształcenia, form i programów nauczania lub uczestnictwa w zajęciach rewalidacyjnych.

W każdym przypadku, kształcenie specjalne obejmuje tylko dzieci i młodzież, które ze względu na swoją niepełnosprawność lub trudności w dostosowaniu się do norm społecznych nie są w stanie uczestniczyć w procesie kształcenia, który jest prowadzony według standardowych zasad obejmujących ogół uczniów. Objęcie ucznia kształceniem specjalnym jest przede wszystkim określane na podstawie oceny jego indywidualnych zdolności i potrzeb edukacyjnych. Podstawą do objęcia dziecka kształceniem specjalnym jest orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego.

Orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego

Zasady wydawania orzeczeń o potrzebie kształcenia specjalnego określa Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 września 2017 r. w sprawie orzeczeń i opinii wydawanych przez zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych, konkretnie jego §10 oraz §13. Orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego wydaje się dla dzieci i uczniów niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie oraz zagrożonych niedostosowaniem społecznym, wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki i metod pracy, o których mowa w przepisach w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym. Wydaje się je na okres wychowania przedszkolnego lub roku szkolnego. W orzeczeniu określa się m.in.:

• diagnozę funkcjonowania dziecka lub ucznia, z uwzględnieniem potencjału rozwojowego oraz mocnych stron i uzdolnień dziecka lub ucznia oraz występujących w środowisku nauczania i wychowania barier i ograniczeń utrudniających jego funkcjonowanie;
• okres, w jakim zachodzi potrzeba kształcenia specjalnego;
• zalecane warunki i formy wsparcia umożliwiające realizację indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych dziecka lub ucznia, oraz zakres tego wsparcia;
• zalecane działania ukierunkowane na poprawę funkcjonowania dziecka lub ucznia i wzmacnianie jego uczestnictwa w życiu przedszkola, szkoły, ośrodka lub placówki oraz działania wspierające rodziców dziecka lub ucznia;
• zalecane sposoby oceny efektów działań podjętych przez przedszkole, szkołę, ośrodek lub placówkę w celu realizacji zaleceń postawionych dziecku.

Zgodnie z §10 ww. Rozporządzenia orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego oraz opinię wydaje się w terminie nie dłuższym niż 30 dni, od dnia złożenia wniosku o wydanie orzeczenia lub opinii lub od dnia uzupełnienia wniosku lub przedstawienia odpowiedniej dokumentacji.

Obowiązki gminy dotyczące uczniów niepełnosprawnych

Artykuł 39 ustawy Prawo oświatowe nakłada na gminy pewne obowiązki związane z kształceniem osób z niepełnosprawnościami, należą do nich:

• zapewnienie uczniom niepełnosprawnym, których kształcenie i wychowanie odbywa się na podstawie art. 127, bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu do najbliższej szkoły podstawowej, a uczniom z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją, z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym – także do najbliższej szkoły ponadpodstawowej, do końca roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym uczeń kończy 21. rok życia;
• zapewnienie dzieciom i młodzieży z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu głębokim, a także dzieciom i młodzieży z niepełnosprawnościami sprzężonymi, z których jedną z niepełnosprawności jest niepełnosprawność intelektualna, bezpłatnego transportu opieki w czasie przewozu do ośrodka rewalidacyjno-wychowawczego, do końca roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym kończą 24. rok życia w przypadku uczniów z niepełnosprawnościami sprzężonymi, z których jedną z niepełnosprawności jest niepełnosprawność intelektualna lub 25. rok życia – w przypadku uczestników zajęć rewalidacyjno-wychowawczych.

To do rodziców należy podjęcie decyzji o wyborze formy kształcenia dla swoich dzieci. Orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego zawierają jedynie jej sugestię. Organ prowadzący daną szkołę ma obowiązek zapewnienia dziecku miejsca w placówce, która oferuje wybraną przez rodziców formę. Organem prowadzącym dla szkół ogólnodostępnych oraz integracyjnych jest gmina. Powiat posiada kompetencje w tym obszarze jedynie odnośnie szkół specjalnych. Jeżeli dana gmina nie oferuje wybranej przez rodziców formy kształcenia to ma obowiązek zapewnienia jej w innej gminie.

Odroczenie rozpoczęcia spełniania obowiązku szkolnego

Rodzice dzieci, które posiadają orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego mogą złożyć wniosek o odroczenie spełnienia przez nie obowiązku szkolnego. Zagadnienie to reguluje art. 38 ustawy Prawo oświatowe. Maksymalnie można odroczyć ten obowiązek do końca roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym dane dziecko skończy 9 lat. Osobą decyzyjną jest tutaj dyrektor placówki, w obwodzie której mieszka dziecko. Wniosek dotyczy jedynie roku szkolnego, w którym dziecko ma rozpocząć uczęszczanie do szkoły, a zatem można go złożyć dwukrotnie, najpóźniej do 31 sierpnia:

• w roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy lat 7;
• w roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy lat 8.

Do wniosku należy dołączyć orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego oraz opinię wydaną przez wydaną przez publiczną poradnię psychologiczno-pedagogiczną albo niepubliczną poradnię psychologiczno-pedagogiczną, założoną zgodnie z art. 168 pr. oś. oraz zatrudniającą pracowników posiadających kwalifikacje określone dla pracowników publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, z której wynika potrzeba odroczenia spełniania obowiązku szkolnego.

Pomoc prawna w zakresie edukacji dzieci niepełnosprawnych

Nasza kancelaria prawna – Kancelaria Prawa Gospodarczego i Oświatowego, specjalizuje się w szeroko pojętym prawie oświatowym, w tym także w sprawach związanych z edukacją dzieci niepełnosprawnych. Jesteśmy do Państwa dyspozycji:

• pod numerem telefonu: +48 533 940 018
• pod adresem e-mail: [email protected]
• w siedzibie kancelarii: al. Juliusza Słowackiego 15a/8, 31-159 Kraków (po wcześniejszym umówieniu terminu spotkania)

Bibliografia / Netografia

• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 29 grudnia 1998 r. w sprawie organizacji kuratoriów oświaty oraz zasad tworzenia ich delegatur (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późn. zm.)
• Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (Dz.U. 2017 poz. 59, z późn. zm.);
• Pilich Mateusz (red.), Prawo oświatowe. Komentarz, wyd. III, Wydawnictwo Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2022.
• portaloswiatowy.pl, Warunki utworzenia klasy integracyjnej, https://www.portaloswiatowy.pl/organizacja-pracy-szkoly-inne-zagadnienia/warunki-utworzenia-klasy-integracyjnej-19899.html, Data odczytu 2023.11.14
• J. Głodkowska, Model kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi – różnice nie mogą dzielić, http://www.gimnazjum7.rzeszow.pl/pl/files/dlanauczycieli/modelksztalcenia_cz1.pdf, Data odczytu 2023.11.14
• portaloswiatowy.pl, Orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego w trakcie roku szkolnego – zadania przedszkola, https://www.portaloswiatowy.pl/pomoc-psychologicznopedagogiczna/orzeczenie-o-potrzebie-ksztalcenia-specjalnego-w-trakcie-roku-szkolnego-zadania-przedszkola-16510.html, Data odczytu 2023.11.14
• T. Serafin, Kształcenie specjalne w systemie oświaty, Wydawnictwo Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2021.