Nowelizacja przepisów dotyczących nakazów zapłaty

Postępowanie nakazowe – kodeks postępowania cywilnego

Zmiana przepisów kodeksu postępowania cywilnego obejmuje przede wszystkim postępowanie nakazowe na podstawie weksla wystawionego w sprawach B2C (Business-to-consumer). Następstwem rozstrzygnięć TSUE jest wprowadzenie do polskiego obrotu prawnego możliwości kontroli przez Sąd (również przez referendarza sądowego) treści umowy łączącej strony wraz z jej załącznikami oraz deklaracji wekslowej. Nadrzędnym celem nowelizacji przepisów postępowania cywilnego jest wyeliminowanie z umów zawieranych z konsumentami niedozwolonych postanowień umownych tzw. „klauzul abuzywnych” zawierających postanowienia, które są sprzeczne z dobrymi obyczajami i te, które naruszają prawa konsumenta. Przykładem takiej zmiany w kodeksie postępowania cywilnego jest zobowiązanie przedsiębiorcy dołączenia do pozwu umowy, z której wynika roszczenie zabezpieczone wekslem wraz z załącznikami i deklaracją wekslową określającą warunki wypełnienia weksla. Niniejszy obowiązek umożliwia Sądowi weryfikację niedozwolonych klauzul, które mogą się znajdować nie tylko w samej umowie, ale również i w deklaracji wekslowej. Wprowadzony przez ustawodawcę termin „dłużnik” do przepisu zawartego w art. 485 § 2 k.p.c. rozszerza zastosowanie również wobec poręczyciela wekslowego.

Ponad powyższe, zgodnie z art. 485 § 2 k.p.c., w treści pozwu skierowanego przeciwko osobie fizycznej zamieszcza się oświadczenie o tym, czy dochodzone roszczenie powstało w związku z umową zawartą z konsumentem. Niedołączenie oryginału weksla lub niezamieszczenie w treści pozwu oświadczenia stanowi brak formalny pozwu, do którego uzupełnienia zastosowanie znajdzie art. 130 k.p.c.

W celu zapewnienia prawdziwości i rzetelności składanych przez stronę oświadczeń przewidziano, że złożenie niezgodnego z prawdą oświadczenia będzie dawało sądowi możliwość nałożenia na powoda, jego przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika, który w złej wierze lub wskutek niezachowania należytej staranności złożył takie oświadczenie, kary grzywny do kwoty 3.000 zł (art. 485 § 5 k.p.c.).

Orzecznictwo TSUE wymusiło również wprowadzenie do polskiego porządku prawnego zmiany w zakresie terminów na wniesienie przez konsumenta środka zaskarżenia w postaci zarzutów od nakazu zapłaty wydanego w oparciu o wystawiony i prawidłowo wypełniony weksel. Zgodnie ze zmienionym brzmieniem art. 480² § 1 i 2 k.p.c. w nakazie zapłaty sąd nakazuje pozwanemu, aby w terminie oznaczonym w nakazie zaspokoił roszczenie w całości wraz z kosztami albo wniósł środek zaskarżenia. Termin ten wynosi odpowiednio:

1. dwa tygodnie od dnia doręczenia nakazu w przypadku nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu upominawczym, gdy doręczenie nakazu pozwanemu ma mieć miejsce w kraju;
2. miesiąc od dnia doręczenia nakazu w przypadku nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu upominawczym, gdy doręczenie nakazu pozwanemu ma mieć miejsce poza granicami kraju na terytorium Unii Europejskiej;
3. miesiąc od dnia doręczenia nakazu w przypadku nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym, gdy doręczenie nakazu pozwanemu ma mieć miejsce na terytorium Unii Europejskiej;
4. trzy miesiące od dnia doręczenia nakazu, w przypadku gdy doręczenie nakazu ma mieć miejsce poza terytorium Unii Europejskiej.

Celem wydłużenia terminu na wniesienie przez konsumenta środka zaskarżenia w postępowaniu nakazowym jest umożliwienie mu dokładnej analizy pozwu i jego załączników oraz pouczeń doręczanych przez sąd wraz z odpisem nakazu zapłaty, którego konsekwencją powinno być prawidłowe sporządzenie zarzutów od nakazu zapłaty. Dodatkowym argumentem przemawiającym za niniejszą zmianą jest również wydłużenie czasu dłużnika na zgromadzenie odpowiednich środków na opłatę sądową od środka zaskarżenia. Aktualne brzmienie art. 19 ust. 4 u.k.s.c. wskazuje, iż opłata sądowa od nakazu zapłaty wynosi trzy czwarte części opłaty, jednakże w przypadku gdy nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym został wydany przeciwko konsumentowi, od pozwanego konsumenta pobiera się opłatę nie większą niż 750 złotych.

Zakaz weksli konsumenckich „na zlecenie”

Zmiany wprowadzone do prawa procesowego – kodeksu postępowania cywilnego, spowodowały konieczność wprowadzenia również zmian do przepisów z zakresu ochrony konsumenta na gruncie prawa materialnego. Konsekwencją tego jest dodanie art. 11a pr. weksl. stanowiącego, że weksel wręczony przedsiębiorcy w celu spełnienia lub zabezpieczenia wierzytelności, która wynika z umowy zawartej z konsumentem, powinien zawierać zastrzeżenie „nie na zlecenie” lub inne równoznaczne. W razie przyjęcia przez przedsiębiorcę weksla, o którym mowa powyżej, niezawierającego zastrzeżenia „nie na zlecenie” lub innego równoznacznego i przeniesienia takiego weksla na inną osobę przedsiębiorca jest zobowiązany do naprawienia poniesionej przez wystawcę weksla szkody przez zapłatę weksla. Taka odpowiedzialność przedsiębiorcy względem wystawcy weksla istnieje także, gdy weksel znalazł się w posiadaniu innej osoby wbrew woli przedsiębiorcy. Przedsiębiorca jest zobowiązany niezwłocznie po spełnieniu świadczenia wynikającego z umowy zawartej z konsumentem zwrócić weksel jego wystawcy. W związku z powyższym po nowelizacji każdy weksel wręczony przedsiębiorcy przez konsumenta w celu spełnienia lub zabezpieczenia wierzytelności wynikającej z umowy konsumenckiej musi zawierać w swojej treści zastrzeżenie „nie na zlecenie” lub równoważne. W konsekwencji niedozwolone jest przenoszenie weksla konsumenckiego poprzez indos (przez pisemne oświadczenie na dokumencie weksla i jego wydanie). Będzie on mógł być przenoszony wyłącznie w drodze cesji (czyli umowy przelewu wierzytelności między dotychczasowym a nowym wierzycielem).

Naruszenie zakazu przenoszenia przez indos weksla wystawionego przez konsumenta

Wprowadzenie do Prawa wekslowego nowego art. 11a, spowodowało konieczność dostosowania do tej zmiany art. 138c k.w. w zakresie wprowadzenia dodatkowych ograniczeń co do przenoszenia weksli. Przyjmowanie przez przedsiębiorcę weksla bez zastrzeżenia „nie na zlecenie” jest zabronione i karane grzywną jako wykroczenie. Przyjmując weksel bez takiego zastrzeżenia, przedsiębiorca będzie także odpowiadał za naprawienie szkody poniesionej przez wystawcę przez zapłatę weksla. W przypadku gdy przedsiębiorcą jest podmiot niebędący osobą fizyczną, odpowiedzialność ponosi osoba kierująca przedsiębiorstwem lub osoba upoważniona do zawierania umów z konsumentami.

Podsumowanie

Omawiane zmiany niewątpliwie wpływają na korzyść konsumentów. Zarówno wprowadzenie obowiązku dostarczania dodatkowej dokumentacji oraz złożenia oświadczenia, jak również wydłużenie terminów w zakresie wnoszenia środka zaskarżenia udzielają konsumentom większej ochrony prawnej przed niedozwolonymi postanowieniami umownymi i umożliwiają przeprowadzenie dokładnej analizy dokumentów powołanych w treści pozwu. Penalizacja przyjmowania od konsumenta weksla lub czeku niezawierającego klauzuli „nie na zlecenie” w celu spełnienia lub zabezpieczenia świadczenia wynikającego z każdej umowy zdecydowanie wzmocni przeprowadzoną zmianę przepisów, której celem jest wzmocnienie ochrony konsumentów przed stosowaniem niedozwolonych postanowień umownych.