Przejście nauczycieli na wcześniejszą emeryturę

W dniu 6 września 2024 roku, weszła w życie ustawa z dnia 28 lipca 2023 roku o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela oraz niektórych innych ustaw, która wprowadziła regulacje dotyczące tzw. „emerytury stażowej”.

Wobec tej zmiany, od 1 września 2024 roku nauczyciele zyskali nowe możliwości przejścia na wcześniejszą emeryturę. Zmiana ta jest odpowiedzią na długotrwałe postulaty nauczycielskich związków zawodowych. Od czasu reformy emerytalnej z 1999 roku, wielu nauczycieli straciło możliwość wcześniejszego zakończenia kariery, co wzbudzało liczne kontrowersje w środowisku edukacyjnym. Nowe przepisy przywracają częściowo to prawo, wprowadzając jednak określone warunki.

Zgodnie z nowym art. 88a Karty Nauczyciela, aby skorzystać z wcześniejszej emerytury, nauczyciel musi spełnić kilka kluczowych wymogów, tj. nauczyciel musi mieć co najmniej 30 lat okresu składkowego, z czego 20 lat faktycznie przepracowanych na stanowisku nauczyciela. Warto zaznaczyć, że zaliczane będą także okresy pracy za granicą w ramach skierowania. Ponadto, wcześniejsze przejście na emeryturę dotyczy nauczycieli, którzy rozpoczęli pracę na stanowisku przed 1 stycznia 1999 roku. Oznacza to, że nowelizacja dotyczy głównie osób z dłuższym stażem pracy w systemie edukacji. Co ciekawe, nauczyciele którzy zdecydują się na wcześniejszą emeryturę mogą nadal kontynuować pracę zawodową, jednak pod pewnymi warunkami. Przede wszystkim wymagane jest uzyskanie zgody Kuratora Oświaty, a wymiar pracy nie może przekraczać połowy etatu. Przekroczenie tego limitu skutkowałoby zawieszeniem prawa do pobierania emerytury.

Ważnym uzupełnieniem nowych regulacji jest art. 10 ust. 16 Karty Nauczyciela, do którego dodano pkt 2a). Przewiduje on, że nauczyciel nie może jednocześnie korzystać z urlopu dla poratowania zdrowia oraz prawa do wcześniejszej emerytury. Zmiana ta ma na celu zapobieganie nadużyciom oraz zapewnienie, że urlop dla poratowania zdrowia pozostanie instrumentem wspierającym nauczycieli w trudnych sytuacjach zdrowotnych, a nie alternatywną formą wcześniejszego zakończenia pracy zawodowej.

W kontekście tej regulacji problematyczne okazują się przepisy art. 73 ust. 2 Karty Nauczyciela, które ograniczają możliwość skorzystania z urlopu dla poratowania zdrowia przez nauczycieli posiadających uprawnienia emerytalne. W przypadku nauczycieli, którym brakuje mniej niż rok do nabycia prawa do emerytury, urlop ten może być udzielony maksymalnie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc uzyskania tych uprawnień. Dotyczy to zarówno emerytury standardowej, jak i wcześniejszej, co potwierdza orzecznictwo. Rozszerzanie możliwości wcześniejszego przejścia na emeryturę w ramach nowelizacji spowodowało jednak, że wielu nauczycieli utraciło prawo do korzystania z urlopu zdrowotnego,  na co zwracał uwagę Związek Nauczycielstwa Polskiego.

Zmiana ta jest odpowiedzią na kilka istotnych wyzwań, przed którymi stoi polski system oświaty. Po pierwsze, zmniejszający się niż demograficzny spowodował, że wielu nauczycieli mogłoby wkrótce stanąć przed koniecznością masowych zwolnień. Wcześniejsza emerytura pozwala na łagodniejsze przejście nauczycieli w stan spoczynku, umożliwiając stopniowe zmniejszanie liczby etatów. Po drugie, reforma odpowiada na postulaty związane z trudnymi warunkami pracy w edukacji i rosnącym obciążeniem, jakie nauczyciele muszą znosić w obliczu zmian w programach nauczania oraz wzrostu wymagań administracyjnych.

Zatrudnianie pracowników z Ukrainy

Nowelizacja ustawy z dnia 12 marca 2022 roku o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, czyli tzw. „specustawy o pomocy obywatelom Ukrainy”, w drodze ustawy z dnia 15 maja 2024 roku o zmianie pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa oraz niektórych innych ustaw, przynosi kolejne ważne zmiany dla szkół i placówek oświatowych. Ustawa przedłuża możliwość zatrudniania pracowników z Ukrainy oraz umożliwia większą elastyczność w przydzielaniu godzin ponadwymiarowych dla nauczycieli.  Co istotne, nie będzie potrzeby uzyskiwania dodatkowych dokumentów legalizujących zatrudnienie tych osób – ich pobyt i praca będą nadal legalne na podstawie aktualnych przepisów.

Zgodnie z nowym brzmieniem art. 2 ust. 1 specustawy, wobec osób, które przybyły legalnie do Polski w okresie od dnia 24 lutego 2022 roku i deklarują zamiar pozostania w kraju, został przedłużony ich legalny pobyt do 30 września 2025 roku.

Przedłużeniu uległa również możliwość przydzielania większej liczby godzin ponadwymiarowych. Zgodnie z art. 56a specustawy możliwe jest przekroczenie limitu w wymiarze ½ tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć każdemu nauczycielowi w szkole, w której został utworzony oddział przygotowawczy dla uczniów z Ukrainy oraz nauczycielowi języka polskiego w pozostałych szkołach. Skorzystanie z tej możliwości zostało przedłużona do dnia 31 sierpnia 2025 roku.

Zmiany w specustawie umożliwiają również nauczycielom pobierającym świadczenia kompensacyjne podjęcie pracy bez ryzyka zawieszenia wypłaty tego świadczenia. Dotyczy to przede wszystkim nauczycieli języka polskiego oraz tych prowadzących dodatkową naukę języka polskiego dla uczniów cudzoziemskich. W przypadku nauczycieli innych przedmiotów możliwość podjęcia pracy będzie obowiązywać, jeśli w danej szkole uczy się co najmniej jeden uczeń z Ukrainy, który przybył do Polski po 24 lutego 2022 roku.

Nauczyciele na świadczeniu kompensacyjnym będą mogli także podjąć pracę na stanowisku pomocy nauczyciela, co zapewni dodatkowe wsparcie kadrowe w szkołach.

Powyższe wynika z art. 58 specustawy, która wskazuje, że takie uprawnienie będzie obowiązywało do dnia 31 sierpnia 2025 roku.

Ważnym wymogiem dotyczącym nauczycieli z Ukrainy pozostaje ich niekaralność, którą szkoły są zobowiązane weryfikować. Obowiązek ten został wprowadzony z dniem 15 lutego 2024 roku w drodze Ustawy z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw, tzw. „Ustawy Kamilka”, i polega on na sprawdzeniu osób mających wykonywać czynności związane m.in. z wychowaniem i edukacją w Rejestrze Sprawców Przestępstw na tle Seksualnym i żądaniu przedstawienia zaświadczenia z Krajowego Rejestru Karnego.

Asystent międzykulturowy

Od 1 września 2024 roku w polskich szkołach pojawi się możliwość wprowadzenia nowego stanowiska – asystenta międzykulturowego. Jest to jedno z kluczowych rozwiązań wprowadzonych przez znowelizowaną specustawę o pomocy obywatelom Ukrainy. Celem tej funkcji jest wsparcie uczniów cudzoziemskich, w tym dzieci z Ukrainy, w adaptacji do polskiego systemu edukacji.

Nowe przepisy nie nakładają obowiązku zatrudniania asystenta międzykulturowego w każdej szkole. Decyzja o jego zatrudnieniu będzie należeć do dyrektora, który oceni, czy w danej placówce taka pomoc jest celowa. Zatrudnienie asystenta międzykulturowego będzie możliwe tylko w szkołach, w których uczniowie nieposiadający polskiego obywatelstwa podlegają obowiązkowi szkolnemu lub nauki.

Głównym zadaniem asystenta międzykulturowego będzie wspieranie uczniów, którzy nie znają języka polskiego lub znają go na poziomie niewystarczającym do pełnego uczestnictwa w zajęciach. Asystent pomoże tym uczniom w codziennych kontaktach ze środowiskiem szkolnym. Jego praca obejmie także współpracę z rodzicami uczniów oraz personelem szkoły, aby ułatwić integrację dzieci z nowym otoczeniem.

W roku szkolnym 2024/2025 na stanowiska asystenta międzykulturowego będą mogły być zatrudnione osoby które nie posiadają polskiego obywatelstwa oraz znają język polski w stopniu umożliwiającym skuteczne wsparcie uczniów w nauce. Co ważne, kandydaci nie będą musieli formalnie udokumentować znajomości języka polskiego. W kolejnych latach szkolnych wymogi kwalifikacyjne będą bardziej szczegółowo określone w drodze rozporządzenia Rady Ministrów. Powyższe zostało uregulowane w drodze art. 57a ustawy z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa.

Asystent międzykulturowy, podobnie jak pomoc nauczyciela, nie będzie miał statusu nauczyciela ani pracownika pedagogicznego, dlatego jego stosunek pracy nie będzie regulowany przez Kartę Nauczyciela. Jako pracownik samorządowy, asystent międzykulturowy będzie podlegał przepisom ustawy o pracownikach samorządowych oraz kodeksowi pracy. W związku z tym jedyną możliwą formą zatrudnienia asystenta będzie umowa o pracę, bez możliwości zawierana umowy cywilnoprawnej.

Nowe świadectwo ukończenia studiów podyplomowych

Od 1 października 2024 roku wprowadzone zostały zmiany dotyczące świadectw ukończenia studiów podyplomowych, w szczególności tych, które przygotowują do wykonywania zawodu nauczyciela. Nowe świadectwa będą bardziej szczegółowe, zawierając kluczowe informacje o przygotowaniu absolwenta do pracy w zawodzie nauczyciela oraz spełnianiu standardów kształcenia wymaganych w tej profesji.

Nowelizacja rozporządzenia w sprawie dokumentów wydawanych w związku z przebiegiem lub ukończeniem studiów podyplomowych i kształcenia specjalistycznego wprowadza obowiązek umieszczania na świadectwach ukończenia studiów podyplomowych informacji o standardach kształcenia w zawodzie nauczyciela. Absolwent, który uzyskał kwalifikacje do nauczania, będzie miał na świadectwie zawarte następujące informacje:

  • zgodność kształcenia ze standardami przygotowania do zawodu nauczyciela, co oznacza, że przebieg studiów spełnia wymagania dotyczące kształcenia nauczycieli;
  • przygotowanie do nauczania określonego przedmiotu lub prowadzenia konkretnych rodzajów zajęć, co jednoznacznie określa, do jakiego przedmiotu i rodzaju zajęć absolwent został przygotowany.

Oprócz szczegółowych informacji dotyczących kwalifikacji nauczycielskich, nowe świadectwo ukończenia studiów podyplomowych będzie zawierać szereg innych istotnych danych dotyczących przebiegu studiów, w tym nazwę studiów, co pomoże precyzyjnie zidentyfikować kierunek kształcenia, datę rozpoczęcia i zakończenia studiów, przy czym moment zakończenia studiów będzie momentem uzyskania kwalifikacji oraz liczbę semestrów i wynik ukończenia studiów.

Ponadto na świadectwie znajdą się informacje dotyczące programu studiów takie jak wykaz zajęć wraz z liczbą godzin oraz przypisanymi do nich punktami ECTS, gdzie szczególnie istotne będzie uwzględnienie godzin zajęć praktycznych, w tym praktyk zawodowych oraz zajęcia prowadzone zdalnie – świadectwo będzie zawierało liczbę godzin i punktów ECTS przypisanych do zajęć realizowanych z wykorzystaniem metod kształcenia na odległość.

Nowelizacja prowadza także nowe informacje, które będą musiały być obligatoryjnie zamieszczone na świadectwie. Należą do nich miejsce odbywania praktyk zawodowych, jeśli program studiów przewidywał takie praktyki oraz informacje o kształceniu przygotowującym do wykonywania zawodu lub uzyskaniu dodatkowych uprawnień zawodowych, jeżeli taki komponent był częścią programu studiów.

Nowy druk świadectw ukończenia kursu kwalifikacyjnego w placówkach doskonalenia nauczycieli

Od 17 sierpnia 2024 roku obowiązuje nowy druk świadectwa ukończenia kursu kwalifikacyjnego wydawanego przez placówki doskonalenia nauczycieli. Nowelizacja rozporządzenia wprowadza zmiany, które dostosowują druk świadectwa do przepisów o zabezpieczeniach dokumentów publicznych, a także nałożyła na placówki dodatkowe obowiązki związane z rejestrowaniem blankietów świadectw.

Zmiana druku świadectwa ukończenia kursu kwalifikacyjnego wynika z konieczności spełnienia nowych standardów dotyczących zabezpieczeń dokumentów publicznych, które mają chronić przed ich fałszowaniem. Świadectwo to, wydawane przez akredytowane placówki doskonalenia nauczycieli, zyskało status dokumentu publicznego trzeciej kategorii.

Drugą ważną zmianą jest wprowadzenie obowiązku prowadzenia przez placówki doskonalenia nauczycieli nowego rejestru blankietów świadectw ukończenia kursu kwalifikacyjnego. Rejestr ten ma zawierać następujące informacje: nazwę producenta blankietu świadectwa, numer oznaczeniu indywidualnego blankietu oraz datę odbioru blankietu przez placówkę.

Ponadto rejestr świadectw ukończenia kursu kwalifikacyjnego został poszerzony o nowe dane tj.: nazwę producenta blankietu, numer oznaczenia indywidualnego blankietu, datę odbioru świadectwa przez placówkę, podpis osoby odbierające świadectwo lub zwrotne potwierdzenie odbioru w przypadku przesłania świadectwa za pośrednictwem operatora pocztowego.

Kompleksowa pomoc w obszarze zmian w prawie oświatowym

Nasza kancelaria prawna – Kancelaria Prawa Gospodarczego i Oświatowego, specjalizuje się w szeroko pojętym prawie oświatowym. Śledzimy zmiany w prawie oświatowym, by móc w sposób kompleksowy świadczyć dla Państwa usługi prawne z tego obszaru. Jesteśmy do Państwa dyspozycji:

Opracowano na podstawie

  • Ustawa z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa;
  • Ustawa z dnia 15 maja 2024 roku o zmianie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa oraz niektórych innych ustaw;
  • Ustawa z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw;
  • Ustawa z dnia 28 lipca 2023 roku o zmianie ustawy Karta Nauczyciela oraz niektórych innych ustaw;
  • Rozporządzenie Ministra Nauki z dnia 18 lipca 2024 roku zmieniające rozporządzenie w sprawie dokumentów wydawanych w związku z przebiegiem lub ukończeniem studiów podyplomowych i kształcenia specjalistycznego;
  • Rozporządzenie Ministra Edukacji z dnia 31 lipca 2024 roku zmieniające rozporządzenie w sprawie placówek doskonalenia nauczycieli.

Potrzebujesz pomocy prawnej w tym temacie?

Kancelaria Prawa Gospodarczego i Oświatowego sp. z o.o.

Aleje Słowackiego 15a/8, 31- 159 Kraków

T:+48 533 940 018
E: [email protected]

Napisz do nas